ابو الفتح حسینی عربشاهینام مفسر سید امیر ابو الفتح بن مخدوم خادم حسینی عربشاهی است. وی فاضل، متکلم، فقیه، اصولی و مفسری شیعی است. صاحب تحقیق و تصنیف و معاصر شاه اسماعیل صفوی و شاه طهماسب موسوی حسینی صفوی اول است. ۱ - ولادت و تحصیلتاریخ ولادت وی به درستی روشن نیست و تاریخ نویسان در تراجم ذکری از آن به میان نیاورده‌اند. وی علوم دینی را از اساتید بنام قرن دهم هجری یاد گرفت. از اساتید بنام وی میتوان علامه مولی ابراهیم بن محمد عربشاه اسفرائینی (متوفی ۹۴۳ ق) صاحب تعلیقه بر شرح کافیه در علم نحو نام برد. همچنین پدر بزرگوارش علامه میرزا محمد علی مشهور به مخدوم خادم حسینی از دیگر استادان وی میباشد. ۲ - مذهبدر اینکه مولف چه مذهبی داشته اختلاف نظر است برخی برآنند که وی در آغاز بر مذهب اهل سنت و جماعت بوده چنانکه اجدادش اینگونه بوده‌اند و بر اثر تحقیق و توفیق الهی به مذهب شیعه معتقد می‌گردد. گروهی گویند وی و اجدادش همگی از شیعیان خالص بوده‌اند. منشاء این سخن (قول اول) اشتباهی است که در نام پدر مولف بوجود آمده است زیرا در کتب تراجم دو تن بنام میرزا مخدوم وجود دارد. محقق دانشمند اشراقی شرح اشتباه را چنین گزارش میدهد: «پدر مولف میر مخدوم شیعی امامی و معاصر شاه اسماعیل اول صفوی بوده که قبل از پسرش میر ابو الفتح به دار بقاء رحلت کرده چنانچه قاضی نور الله شوشتری در مجالس المؤمنین تصریح کرده است. میر مخدوم پدر مولف غیر از میرزا مخدوم عامی سنی ناصبی است که شاه اسماعیل دوم را از مذهب شیعی به مذهب سنی تغییر داد. برای آنکه میرزا مخدوم سنی پس از اضلال شاه اسماعیل ثانی به اسلامبول فرار کرد و در سال ۹۹۵ فوت کرده چنانچه در کشف الظنون ضبط شده است. و جمعی از اعلام فن رجال از روی اشتباه در تطبیق میرزا مخدوم سنی را معاصر شاه طهماسب اول نوشته‌اند و حال آنکه شاه طهماسب اول در سنه ۹۸۰ وفات کرده و پس از وی پسرش شاه اسماعیل دوم به مقام سلطنت رسیده است. منشا اشتباه توافق اسم پدر میر ابو الفتح با اسم میرزا مخدوم سنی و توافق اسم شاه معاصر میر ابو الفتح با اسم سلطان وقت میرزا مخدوم سنی بوده است که از روی اشتباه در تطبیق اسم، حمل بر اتحاد کرده‌اند چنانچه جمعی از روی اشتباه شاه معاصر میر ابو الفتح را به اسم شاه طهماسب ثانی درج کرده‌اند در حالیکه شاه طهماسب ثانی در سال ۱۱۳۹ به مشهد مقدس لشکر کشی کرده و در سال ۱۱۴۲- ۱۱۴۵ از دنیا رحلت نموده است.» [۱]
تفسیر شاهی جلد ۷ صفحه ۶ مقدمه
با توجه به این سخن روشن می‌گردد که مولف و اجدادش همگی شیعه بودند و سخن آیت‌الله مرعشی نجفی و دیگران از روی تحقیق نمی‌باشد.۳ - آثار علمیآثار علمی وی بسیار است. وی بیشتر در زمینه منطق و کلام شروح و رسایلی به رشته تحریر در آورده است که به مهمترین آنها اشاره می‌گردد: ۱- تفسیر شاهی یا شرح آیات الاحکام در دو جلد به زبان فارسی (کتاب مورد بحث) ۲- شرح باب حادیعشر به فارسی و عربی ۳- رساله‌ای در اصول فقه ۴- حاشیه بر مطالغ در منطق ۵- حاشیه بر حاشیه دوانی بر شرح تجرید در کلام ۶- حاشیه بر تهذیب المنطق تفتازانی ۷- حاشیه بر منطق کبری تالیف جدش سید شریف جرجانی ۸- رساله‌ای در تحقیق شبهه مجهول مطلق ۹- حاشیه بر کنز العرفان فاضل مقداد سیوری ۱۰- حاشیه بر شرح لمعه شهید ثانی ۴ - وفاتوی در اواخر عمرش در اردبیل ساکن شده و در همان دیار به سال ۹۷۶ ق در ماه رجب وفات یافته و در جوار مرقد عارف شهیر شیخ صفی الدین اردبیلی دفن شده است. ۵ - عناوین مرتبطآیات الأحکام (جرجانی) تفسیر شاهی (کتاب) ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |